Շաբաթվա անցուդարձը մեկնաբանությամբ
Միացյալ նահանգների 27 սենատորներ՝ սենատոր Էդ Մարկիի եւ Շելդոն Ուայթհաուսի գլխավորությամբ, ինչպես նաեւ Սենատի դեմոկրատական խմբի առաջնորդ Չաք Շումերի աջակցությամբ, նամակ են հասցեագրել պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյին՝ Թրամփի վարչակազմին կոչ անելով պահանջել Ադրբեջանի կողմից պահվող բոլոր հայ գերիների եւ քաղաքական առաջնորդների անհապաղ ու անվերապահ ազատ արձակումը։ Նամակում Թրամփի վարչակազմին կոչ է արվում նաեւ պահանջել, որ միջազգային դիտորդները մուտք ստանան Բաքվում իրականացվող կեղծ դատավարություններին, ինչպեսեւ կիրառել «Գլոբալ Մագնիցկու» պատժամիջոցներ ադրբեջանցի այն պաշտոնյաների նկատմամբ, ովքեր պատասխանատու են մարդու իրավունքների խախտումների համար։
Մեկնաբանելով Հայ դատի հանձնախմբի կողմից օժանդակվող այս նամակի հրապարակումը՝ Հայ դատի Վաշինգտոնի գրասենյակի պատասխանատու Արամ Համբարյանը նկատել է. «Այն փաստը, որ Սենատի 27 դեմոկրատներ՝ կազմի կեսից ավելին, ներառյալ առաջնորդ Չաք Շումերը, ստորագրել են այս նամակը՝ պահանջելով Ադրբեջանի կողմից պահվող հայ պատանդների անհապաղ ազատ արձակումը, բարձրացնում է հայկական հարցերի դերն ԱՄՆ արտաքին քաղաքական օրակարգում՝ զգալիորեն կարեւորելով դրանց նշանակությունը Հանրապետական կուսակցության եւ Թրամփ–Վենսի վարչակազմի համար»։
Սենատորների նամակում մասնավորապես ասվում է. «Զեկույցները ցույց են տալիս, որ այս քաղաքական պատանդները ենթարկվել են բռնությունների եւ նվաստացուցիչ վերաբերմունքի, մինչդեռ գաղտնիությունն ու ընթացակարգային խախտումները Բաքվի ռազմական դատարանում լուրջ կասկածներ են հարուցում դատավարությունների արդարության եւ օրինականության վերաբերյալ. Ադրբեջանի կողմից Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի, միակ կազմակերպության, որը կարող էր այցելել հայ գերիներին, արտաքսումը եւս ավելի է վտանգում հայ բանտարկյալների անվտանգությունն ու ապահովությունը»։
Նամակում ընդգծվում է. «Արդեն երկու տարի է՝ ինչ Արցախի վրա Ադրբեջանի շրջափակումն ու ռազմական հարձակումը ստիպողաբար տեղահանեցին շրջանի 120 հազար քրիստոնյա հայերին՝ մի գործընթաց, որը միջազգային իրավունքի մասնագետները գնահատում են որպես էթնիկ զտում»:
Սենատորները պետքարտուղարին հորդորում են Ադրբեջանի իշխանությունների հետ շփումներում ձեռնարկել երեք կոնկրետ քայլ. ա/ պահանջել բոլոր հայ քաղաքական գերիների եւ ռազմագերիների անհապաղ ու անվերապահ ազատ արձակում, բ/ պահանջել, որ Ադրբեջանը թույլ տա միջազգային դիտորդներին ու անկախ լրատվամիջոցներին հետեւել հայ քաղաքական գործիչների դեմ ընթացող դատավարություններին եւ գ/ կիրառել «Գլոբալ Մագնիցկու» ակտով նախատեսված պատժամիջոցներ ադրբեջանցի այն պաշտոնյաների նկատմամբ, ովքեր պատասխանատու են հայերի հանդեպ մարդու իրավունքների խախտումների համար։
Սենատորները եզրափակում են. «ԱՄՆ-ի համար եւ՛ բարոյական, եւ՛ ռազմավարական հրամայական է ձեռնարկել վճռական քայլեր՝ ստիպելու Ադրբեջանին ազատ արձակել անօրինական կալանավորված հայ գերիներին ու ապահովել, որ տարածաշրջանային խաղաղությունը հիմնված լինի պատասխանատվության, արդարության եւ Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված հայերի վերադարձի հիմնարար իրավունքի վրա»։
Անցած շաբաթ օրը՝ նոյեմբերի 22-ին, Նիկոլ Փաշինյանը ՀՀ պետական հիմնարկներում, գերատեսչական մարմիններում աշխատող քաղծառայողներին հրավիրել էր Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում կազմակերպված համաժողովին, ընդ որում՝ միջոցառմանը պարտադիր ներկայանալու պայմանով: Համաժողովում մոտ մեկ ժամ տեւողությամբ իր ելույթում Փաշինյանն արծարծել է Իրական Հայաստանի, ՀՀ նոր Սահմանադրության անհրաժեշտության, պետության օրինակարգության, ներքին ու արտաքին անվտանգության, ճգնաժամային շրջափուլերի եւ դրանց հաղթահարման հարցեր:
Համաժողովը՝ համաժողով, բայց շատերի համար անհասկանալի մնաց, թե ինչու հենց խորհրդարանական ընտրությունների շեմին նա հանկարծ որոշեց Մարզահամերգային համալիրի դահլիճը լցնել Հայաստանի գրեթե ողջ տարածքն ընդգրկող՝ պետհիմնարկների աշխատակիցներով՝ ավելի քան 7 հազար մարդ Երեւանից եւ ՀՀ բոլոր մարզերից: Նման զանգվածային միջոցառումները սովորաբար նշում են համազգային նշանակալիության իրադարձությունների, հիշարժան տարեթվերի կամ հոբելյանների կապակցությամբ: Փաշինյանն իր ելույթի սկզբնամասում, կարծես թե, նշանավոր մի տարեթիվ հնչեցրեց՝ հայտարարելով, թե Հայաստանն այժմ ապրում է իր վերջին 500 տարվա պատմության ամենահեռանկարային շրջանը:
Թե որտեղից բուսավ բավական պատկառելի այդ տարեդարձը կամ վերլուծական ո՞ր կենտրոնում են նման հետազոտություն անցկացրել եւ այդպիսի եզրակացության հանգել, թերեւս, միայն Փաշինյանին է հայտնի, իսկ նա չի սիրում իր աղբյուրները բացահայտել: Փոխարենը նշյալ անձը մանրամասն պատմում է, թե ինչ բան է պետությունը, խոսում է պետության հիմնական գործառույթների, նրա հարատեւության, լեգիտիմության մասին՝ հատկանիշներ, որոնք իր ղեկավարած պետությունը յոթուկես տարվա ընթացքում կամ կորցրել է, կամ կորցնելու վտանգի տակ է դրել: Օրինակ՝ պետության հարատեւության երաշխիքը ուժեղ եւ մարտունակ բանակն է, մինչդեռ մեր Զինված ուժերի վիճակը բարվոք չէ:
Հակասական հայտարարություններ է անում բանակի համար սպառազինություն ձեռք բերելու հարցում: Մեկ ասում է, թե մեր արտաքին պետական պարտքը 8 մլրդ դոլարով ավելացել է զենք գնելու պատճառով, մեկ էլ՝ թե աշխարհում հրաժարվում են զենք ու զինտեխնիկա վաճառել Հայաստանին, քանզի համոզված են, որ մենք այն օգտագործելու ենք մեր սահմաններից դուրս: Զենք չգնելու ավելի անհեթեթ արդարացում անկարելի է լսել՝ այն էլ մի մարդու բերանից, ով պատերազմական դրության ժամանակ ԶՈՒ-ի Գերագույն գլխավոր հրամանատարն է: Փաշինյանից առաջ Հայաստանը շատ երկրներից միշտ անհրաժեշտ սպառազինություն գնել է: Երբեմն անգամ ռազմավարական դաշնակից ՌԴ-ից նվեր է ստացել:
Ելույթի ամենածավալուն հատվածը Ալիեւի պահանջով Սահմանադրությունը փոխելու մասին է: Անշուշտ՝ Փաշինյանը չի ընդունում, որ Հայաստանի Սահմանադրության նորովի վերաշարադրումը Ալիեւի պահանջն է, քանզի դրանում Ադրբեջանի համար անընդունելի հղումներ կան Անկախության հռչակագրից: Այդ երկու փաստաթղթերում ադրբեջանական կողմը Բաքվի նկատմամբ տարածքային պահանջների հավակնություններ է նկատել: Ըստ երեւույթին, Փաշինյանի ելույթի այդ հատվածն Ալիեւին հասցեագրված ուղերձ է, որով ցույց է տալիս նրա պահանջն իրագործելու իր պատրաստակամությունն ու փոխադարձ աջակցություն է նրանից ակնկալում 2026թ. ընտրություններում վերընտրվելու համար:
Եթե իր շուրջը հավաքված հազարավոր մարդկանց, որոնց մեծ մասին ավտոբուսներով մարզերից բերել էին Մարզահամերգային համալիր, Փաշինյանն ընկալում է որպես իր ներունակ ընտրազանգվածի, ապա չարաչար սխալվում է: Իրականում բացի դահլիճի I-II շարքերից, որ ՔՊ-ական պաշտոնյաներն էին զբաղեցնում, մնացյալ մասնակիցներին Փաշինյանի ընտրվել-չընտրվելը չի հետաքրքրում: Այնպես որ, Նիկոլին ու նրա թիմին չհաջողվեց շահել դահլիճում հավաքվածների մեծամասնության աջակցությունը, ավելի շուտ արժանացան նրանց հակակրանքին՝ իրենց հանգստյան օրը փչացնելու համար:
Մեկնաբանեց Գեւորգ Լալայանը
Շաբաթվա մյուս կարեւոր իրադարձությունների մասին՝ մի քանի տողով
Վերջին շրջանում առանձին հոգեւորականների կողմից Սուրբ պատարագի արարողության ընթացքում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի եւ թեմակալ առաջնորդի անունների հիշատակության միտումնավոր զեղչման խնդիրն է քննարկվել նոյեմբերի 25-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում գումարված հայաստանյան եպիսկոպոսների եւ թեմակալ առաջնորդների ժողովին: ՀՀ վարչապետի մասնակցությամբ պատարագների ժամանակ պատարագող քահանաները Վեհափառի անունը չեն հնչեցրել, ընդ որում՝ Խաչիկ եւ Արարատ համայնքների եկեղեցիներում՝ Վայոց ձորի ու Մասյացոտնի թեմերի առաջնորդների ներկայությամբ: «Եպիսկոպոսաց դասը դատապարտելի նկատեց սույն երեւույթը՝ արձանագրելով, որ եկեղեցաբանական տեսանկյունից այն հակականոնական է եւ կարող է հանգեցնել հերձվածի»։
Ադրբեջանի նախագահ Ի.Ալիեւի օգնական Հիքմեթ Հաջիեւի հետ հանդիպմանը բարձրացվել է Բաքվում պահվող հայ գերիների հարցը. այս մասին, ըստ մամուլի, նոյեմբերի 24-ին հայտարարել է փորձագետ Նաիրա Սուլթանյանը, ով քաղհասարակության ներկայացուցիչների հետ պատասխան այցով մեկնել էր Բաքու: Հայ գերիներին տեսակցելու ցանկությունը, նրա խոսքով, Բաքուն մերժել է: Այդ առնչությամբ «Ազատության» հարցին ի պատասխան՝ հանդիպման մասնակիցներից Երեւանի Մամուլի ակումբի պատվավոր նախագահ Բորիս Նավասարդյանն էլ հավելել է. «Մեզ առաջարկվել է մեր այցելության օրակարգ, մենք դրա վերաբերյալ ունեինք որոշ մեկնաբանություններ, քանի որ առաջարկի մեջ չկար տեսակցությունը, թեեւ մենք այդ ցանկությունը հայտնել էինք՝ նշանակում է պարկեշտ մերժում»:
Նոյեմբերի 27-ի՝ ժամը 08:00-ի դրությամբ Դիլիջանի ոլորանների եւ «Լեռնային Հայաստան» առողջարանի մոտակա անտառային հատվածներում բռնկված հրդեհները ամբողջությամբ մեկուսացված են՝ հայտնում է ՆԳՆ փրկարար ծառայությունը։ Գերատեսչությունը նախօրեին հայտնել էր, որ Դիլիջանի «Կազաչի» կոչվող հանդամասում բռնկված հրդեհը մեկուսացվել է: Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակ-Թթուջուր հատվածում դեռ հինգ օր առաջ բռնկված հրդեհը գրեթե մարված են համարում: «Ազատության» թղթակիցը Տավուշից հաղորդել է, որ այս պահին տեսանելի կրակ չկա, ավելի շատ ծխացող հատվածներ են: Հրշեջ-փրկարարները նշում են, որ հրդեհի օջախներն անմատչելի տեղերում են, եւ առաջիկա ողջ գիշերը շարունակելու են աշխատել ձեռքով։
ԱԺ աշխատակազմից մերժել են նախկին Պնախարար Դավիթ Տոնոյանի խնդրանքը՝ ծանոթանալու 44-օրյայի քննիչ հանձնաժողովի զեկույցին։ Խորհրդարանից հիմնավորել են, թե զեկույցը չի կարող հասանելի լինել Տոնոյանին, քանի որ նա իրավական կարգավիճակ չունի։ Այս պատասխանից հետո, սակայն, նախկին նախարարը, խորհրդակցելով փաստաբանների հետ, նույն խնդրանքով դարձյալ դիմել է ԱԺ նախագահին։ Նրա փաստաբան Անդրանիկ Մանուկյանը պնդում է՝ ԱԺ կանանոնակարգ-օրենքով Տոնոյանն իրավունք ունի ծանոթանալու ոչ միայն փաստաթղթին, այլեւ իր հարցաքննության արձանագրություններին։ «Ինքը՝ որպես հանձնաժողովի աշխատանքներին մասնակցած անձ, օրենքով սահմանված կարգով ունի այդպիսի իրավուք»,- ասել է Մանուկյանը:
Հակակոռուպցիոն կոմիտեում քննվող քրեական վարույթի շրջանակներում նոյեմբերի 26-ին ձերբակալվել է Հայաստանի ֆիզիկական կուլտուրայի եւ սպորտի պետական ինստիտուտի ամբիոնի վարիչը՝ կաշառք ստանալու մեղադրանքով։ Տեղեկությունն «Ազատության» հետ զրույցում հաստատել են կոմիտեից: Եվս երկու անձ ձերբակալվել է կաշառք ստանալուն օժանդակելու եւ կաշառք տալու մեղադրանքներով։ Նրանց նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու միջնորդություններ են ներկայացվել դատարան, որոնք բավարարվել են: